Tại sao lại có tên gọi bánh bò thốt nốt? Chuyện kể từ một chiếc bánh quê

Bạn đã bao giờ cầm trên tay một chiếc bánh bò thốt nốt nóng hổi, còn thơm mùi lá chuối và đường thốt nốt chưa? Nếu có, chắc bạn sẽ hiểu cảm giác ấy – mềm, ấm, ngọt và đầy ắp ký ức. Nhưng rồi sẽ có lúc bạn tự hỏi: “Ủa, bánh bò mà không có… thịt bò à? Sao lại gọi là bánh bò?” Và cái tên gọi bánh bò thốt nốt từ đâu mà ra? Ẩn sau đó là một câu chuyện rất đặc biệt – của quê hương, của tuổi thơ, của miền Tây sông nước.

Bánh bò có từ bao giờ?

Lần đầu nghe “bánh bò”, nhiều người bật cười tưởng là… bánh có thịt bò. Nhưng hoàn toàn không phải vậy. Cái “bò” trong bánh bò không liên quan đến con vật nào đâu. Thay vào đó, nó đến từ hành động “bò lên” – nở phồng của bánh khi hấp chín. Người miền Tây có cách đặt tên đơn giản mà dễ thương. Bánh được làm từ bột gạo lên men, khi gặp hơi nước nóng thì “bò lên”, nở phồng từng lớp như có sức sống riêng. Mỗi khi bẻ đôi bánh ra, từng sợi bánh kéo nhẹ, mềm mịn như tơ – đó chính là “bò”.

Có lẽ cũng nhờ hình ảnh đó, cái tên “bánh bò” ra đời – mộc mạc như chính người dân nơi đây. Bánh bò là món bánh quen thuộc với người Việt, đặc biệt là người miền Nam và miền Trung. Mỗi vùng sẽ có cách làm và biến tấu riêng:

• Bánh bò hấp – mềm dai, thường có màu trắng hoặc hồng từ củ dền.

• Bánh bò nướng – thơm mùi nước cốt dừa, hơi giòn bên ngoài.

• Bánh bò thốt nốt – đặc sản của An Giang, mang hương vị độc đáo từ cây thốt nốt.

Từ những phiên chợ quê, mâm cúng rằm, đến ngày cưới hỏi – bánh bò luôn xuất hiện như một phần gắn bó của ký ức. Nhưng trong tất cả, bánh bò thốt nốt là phiên bản khiến người ta nhớ mãi không quên.

Vậy, bánh bò thốt nốt là gì? Tại sao lại có tên gọi bánh bò thốt nốt?

Đây là loại bánh bò đặc biệt được làm bằng đường thốt nốt nguyên chất thay vì đường trắng. Chỉ riêng nguyên liệu này thôi đã làm nên sự khác biệt. Đường thốt nốt được lấy từ hoa của cây thốt nốt – loài cây mọc nhiều ở An Giang. Nước thốt nốt sau khi thu về được nấu thủ công, cô đặc lại thành những bánh đường màu vàng nâu, thơm nức. Chính mùi vị ấy – thanh, dịu, ngọt hậu – đã nâng tầm chiếc bánh bò dân dã thành một thức quà đầy bản sắc.

Tên gọi này vừa dễ hiểu, vừa… không thể nhầm lẫn. Nó là sự kết hợp giữa:

• Bánh bò – loại bánh truyền thống, đã quá quen thuộc.

• Thốt nốt – nguyên liệu chính tạo ra sự khác biệt.

Thay vì gọi là “bánh bò đường thốt nốt” dài dòng, người miền Tây giản dị gọi ngắn gọn là “bánh bò thốt nốt”. Vậy là đủ. Nghe thôi đã thấy… miền Tây trong đó rồi. Chiếc bánh ấy như gom hết nắng, gió và ngọt lành của vùng biên giới An Giang, gói vào từng sợi bánh xốp, mềm, thơm như mùi ruộng đồng sau cơn mưa.

Điều gì khiến bánh bò thốt nốt đặc biệt?

• Mùi thơm không thể nhầm lẫn: Không phải mùi vani hay hương liệu, bánh bò thốt nốt thơm lừng mùi đường nấu thủ công. Mùi ấy ngọt dịu, gợi nhớ nồi đường sánh mẹ nấu những ngày giáp Tết.
• Màu vàng nâu tự nhiên: Không dùng phẩm màu, chiếc bánh có màu vàng óng ánh như mật, chính từ đường thốt nốt thật.
• Kết cấu mềm dai – xốp như tổ ong: Cắn một miếng, bánh không bở cũng không quá dai. Nó có cái độ mềm của cơm nóng, cái độ xốp của bọt biển, và cái ngọt đậm đà đọng lại nơi đầu lưỡi.
• Không quá ngọt – ăn bao nhiêu cũng không ngán: Đó là điểm cộng lớn nhất. Khác với bánh làm bằng đường trắng, bánh bò thốt nốt ngọt thanh và mát, ăn 2–3 cái vẫn muốn thêm.

Nếu bạn hỏi một người miền Tây xa quê, họ sẽ nói:

“Nhớ nhà là nhớ bánh bò thốt nốt, nhớ cái vị ngọt mà không gắt, nhớ mùi thơm của mẹ, của bếp, của xưa cũ.”

Chiếc bánh ấy không chỉ ngon. Nó là ký ức, là khoảnh khắc. Nó gợi lại hình ảnh bà ngoại đổ bánh trên bếp củi, mẹ xắt từng lát bánh cúng rằm, mấy đứa trẻ ngồi chờ hấp xong để được ăn khi còn nóng hổi.

Nhà Có Bánh – Giữ hồn quê trong từng chiếc bánh bò thốt nốt

Tại Nhà Có Bánh, chúng tôi không chỉ làm bánh, mà còn gìn giữ một phần tuổi thơ Việt. Chúng tôi chọn đường thốt nốt thật từ An Giang, nấu thủ công. Gạo được xay – ủ lên men – canh đúng thời gian. Không dùng màu, không dùng phụ gia. Mỗi chiếc bánh đều làm mới trong ngày, giữ trọn hương vị như bánh mẹ từng làm. Bạn không cần phải về miền Tây, chỉ cần một miếng bánh từ Nhà Có Bánh, là bạn đã có cả vùng quê thu nhỏ nơi đầu lưỡi rồi.

Vậy là bạn đã biết tại sao lại có tên gọi bánh bò thốt nốt rồi đấy. Nó không chỉ đơn thuần là cái tên. Đó là cách người ta ghi nhớ nguyên liệu quý, gìn giữ cách làm xưa và kể lại một câu chuyện – bằng mùi hương, bằng vị ngọt, bằng sự bình dị đến thắt tim. Nếu bạn đã từng ăn bánh bò thốt nốt, bạn sẽ hiểu. Còn nếu chưa, hãy thử một lần.

Chỉ một miếng bánh nhỏ, bạn sẽ thấy:
À, thì ra quê hương cũng có thể… tan ngay trên đầu lưỡi.